Căn cứ khoản 1 Điều 170 Bộ luật Lao động 2019 quy định về quyền thành lập, gia nhập và tham gia hoạt động của tổ chức đại diện người lao động tại cơ sở như sau: Người lao động có quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn theo quy định của Luật Công đoàn.
Khoản 1 Điều 5 Luật Công đoàn 2012 cũng quy định về quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn như sau: Người lao động là người Việt Nam làm việc trong cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp có quyền thành lập, gia nhập và hoạt động công đoàn.
Có thể thấy, 02 quy định trên đều nhấn mạnh rằng thì việc tham gia công đoàn là quyền của người lao động. Do vậy, không bắt buộc người lao động phải tham gia công đoàn.
Đồng thời, Bộ luật Lao động 2019 cũng nghiêm cấm người sử dụng lao động ép buộc người lao động gia nhập công đoàn. Việc người lao động tham gia hoạt động tổ chức công đoàn hoàn toàn trên nguyên tắc tự nguyện, không bắt buộc.
Nếu có hành vi ép người lao động tham gia để được tuyển dụng, giao kết hoặc gia hạn hợp đồng lao động thì người sử dụng lao động có thể bị xử phạt từ 15 – 30 triệu đồng theo điểm b khoản 1 Điều 36 Nghị định 12/2022/NĐ-CP.
